Nasıl anlatsam, nereden başlasam? Bodrum Bodrum… Yaz günü iç açacak bir dondurma tarifi paylaşayım isterim ama önce bu konuya da bir el atmak lazım. Açın camları, kurutun rutubeti. Tam zamanı.
İlk kez seneler evvel Dr. House dizisinde uyandım duruma. Ne zaman duvar kağıdı görsem altında küf mü var diye düşünür olmuştum o dönem. KONUMUZ; Siyah, yeşil, turuncu, kahverengi, beyaz olabilen bir mantar türü olan KÜF…. Gıdalar üzerinde oluşabileceği gibi, cam yüzeylerde, plastik ürünlerde ve metaller üzerinde bile meydana gelebiliyor. Küf sporları insan sağlığı açısından ciddî tehdit içeriyor. Diyorsanız ki astımım//soğuk algınlığım yok, sigara da içmem, bu öksürük neden bitmiyor; önce etrafa bakmak iyi olur küf var mı diye. (HALILAR başka yazı konusu.) İlk adım ANALİZ. Buraya geri geleceğiz.
Öyle bir toksik küf var ki (stachybotrys chartarum) nefes darlığı, kronik öksürük, üst solunum yolu problemleri ve tabii boğaz tahrişi nedeni. Sporlar vücuda girdiğinde, ciğerler derhal fark ediyor ve vücudu, bu istilaya karşı koruma altına alabilmek için başlıyor o öksürük.
KAS VE EKLEM AĞRISI: Siyah küften türeyen mikotoksinler (küf zehiri), Sistemik/Kronik İnflamatuvar Reaksiyon Sendromu (Chronic Inflammatory Response Syndrome) sebebi de olabiliyor ve genellikle zor teşhis edilebiliyor. Zira başka hastalıklarla karışıyor, örn. fibromiyalji denebiliyor. Kök neden: Küf. Enfeksiyon hastalıkları uzmanı Dr. Joseph Brewer’un raporuna göre; fibromiyalji teşhisi almış danışanlarının %92’sinin vücudunda, küf kaynaklı toksin bulunmuş. Eklemlerde tutukluk, kas ağrısı, karıncalanma, kramp ve kas zayıflığı gibi belirtiler veriyor.
Ağır geçen ve MEVSİMSEL ALERJİ sanılan şey de küf kaynaklı olabiliyor: Zaten alerjik olan (yatkın) bünyeler, küf olan ortamda daha çok ve çabuk etkileniyor. Alerji sorununuz hiç olmadıysa ve bu sene çok zorlu geçiyorsa, mutlaka bulunduğunuz ortamda/evde küfe bir bakıverin.
ASTIM: 1 yaş altında küfe maruz kalan miniklerde 7 yaş itibarıyla astım görülme riski yüksek. Halihazırda astımınız varsa küf, semptomları bariz arttırıyor.
CİLTTE İSİLİK TARZI DÖKÜNTÜ: Küf yalnızca sinüsleri değil cildi de etkiliyor, elbette herkeste değil ama küf alerji ve hassasiyeti yüksek olanlarda. (Rashes & hives) Kurdeşene dahi sebep olabiliyor. Aslında yine ciltteki bu tepkiler, vücudun kendini savunması. Ne yapıyoruz? Antihistaminik içiveriyoruz. // Neyi unuttuk? Sebebe odaklanıp asıl onu ortadan kaldırmayı.
ZİHİN YORGUNLUĞU/UNUTKANLIK/KONSANTRASYON BOZUKLUĞU: Evet, küf bunlara da sebep olabiliyormuş. 🙁 Siyah küfe maruz bırakılan fareciklerle yapılan bir deney var ki hatırlama güçlüğü ve endişe yaşamaya başlıyorlar (2014_University of NY). Çünkü küf sporları beyinde enflamasyona sebep oluyor ve bu da hafıza ile alakalı bölümü (hipokampus) tutuyor. Uykusuzluk, endişe, zihin bulanıklığı ve uzun süreli unutkanlıklar gibi yan etkiler inci gibi sıralanıyor.
GÖZLERDE KIZARIKLIK VE TAHRİŞ: Evet. Küf sporları gözleri de etkiliyor ve gözlerden doğrudan vücuda girebiliyor. Kan dolaşımına dahil olup hücrelere zarar verebiliyor; küfün kimyasal bileşiği göz mukozası iltihabına, dolayısıyla kanlanma, bulanık görme, ışık hassasiyeti, keratit ve konjonktivite neden olabiliyor.
İdrarda, küf mikotoksin testi yapılabiliyormuş. Ben yaptırmadım. Ama şikayetlerin temelinde küf mü var diye bakılabildiğini bilmiş olalım.
KÜR VAR, NE YAPACAĞIZ?
- Durumu analiz edin. Alan ne kadar etkilendi, yaygınlık ve zorluk durumu ne… Mesela bir kontrplaktan büyük alana yayılmışsa profesyonel yardım alınması öneriliyor.
- Nem kaynağını yok edin. Küfü besleyen yegane unsur nem. Alan daima kuru kalmalı. Bilhassa bodrum katlar havalandırılmalı. (Okullarda spor salonları/konferans salonları sıklıkla bodrum katlarda ve bir bakıyorsunuz, üstü rengarenk villa, çocukların oyun alanı ve spor yaptıkları yerlerse kesif bir küf kokusuna teslim. Olabiliyor.) FAKAT o da her zaman çözüm değil. Sadece dışarının havası daha soğuksa işe yarıyor. Ama dışarıdaki hava da sıcak ve nemliyse, içerideki nemi de besler.
- Nem ölçer (hidrometer) ile ortamdaki nemi ölçün. Havalandırmanın tek başına yetmediği durumlarda, nem alıcı cihaz veya sıcak-kuru hava üfleyen bir versiyonu öneriliyor. Banyo ve tuvaletlere, hava emen ve dışarı atan havalandırma koyun.
- Bazı şeyleri değiştirmekten kaçınmayın. Bazen küfü yok etmek yerine o kısmı yenilemek en doğru çözümdür. Bu işlemler yapılırken hepa filtreli maske takılması öneriliyor. Çünkü o küf sporlarının yatacak yeri yok!
- Yiyecekleri (elma-soğan-patates) hava sirkülasyonu olan ve yerle teması olmayan yerlerde depolayın. Buzdolabı hariç, kapalı dolaplara koymayın.
- KÜFÜN YENİDEN OLUŞMASINI ENGELLEMEK İÇİN: Nemi düşük tutun. Nem seviyesi %50 altında olmalı. Özellikle kışın, hava soğukken. Ayrıca evi su basması, damlatan musluklar, mutfak boruları, damlatan herhangi bir yere dikkat.
KÜF NASIL ÖLDÜRÜLÜR?
Çoğu kişi çamaşır suyu kullanır ki bu şehir efsanesidir. Evet, toksik yapısı pürüzsüz yüzeylerde küfü yok eder ama bilhassa ahşap yüzeyde yetersizdir. Bize ve doğaya etkisi de cabası. En dibe, köke ulaşma imkanı yoktur ve yine çoğalır.
Gelişen anti-mantar kimyasalları öneriliyor. Öne çıkan küf kontrol ürünleri var ama Türkiye için benzerine rastlamadım: Concrobium Mold Control ismi. Etken maddesi sodyum karbonat. Yani çamaşır sodası. Deniyor ki bu ürün püskürtüldüğünde, kimyasal değil mekanik yolla sporları öldürüyor. Ürün kururken sıkışır ve küfü ezer. Eğer alan yeniden nemleniyorsa, bu sayede yeniden oluşmasını da engeller.
Havayı kurutun, küfü öldürün.
Evde ne yapılabilir?
- Damıtılmış beyaz sirke (white distilled vinegar) ve yemeklerde kullandığımız (sodyum bikarbonat) karbonat karışımı. Ki burada sadece sirke, %82’sini kendi başına halledebiliyormuş. Bir sprey şişesinde karıştırılabilir.
- %3 hidrojen peroksit (denemedim!) ve su karışımı da sporları ve köklerini öldürürmüş.
- Spray şişesinde, 1 bardak boraks ve 1 bardak su karışımı.
Yalnız ölü veya canlı, küf her durumda risk. Ve kendimiz uğraşırken de yayılmasına derinleşmesine sebep olabiliriz eğer yaygın ise. O zaman bir firmanın profesyonel desteği ile küfü yok etmeyi (sadece öldürmeyi değil tümüyle ortadan kaldırmayı) düşünebiliriz.
Ve bitirirken…
En önemlisi de içimizde yaşıyor bu toksik siyah küf! Semptomlar yukarıda. VÜCUTTAKİ KÜF TOKSİSİTESİYLE MÜCADELEDE ÖNE ÇIKAN bazı gıdalar var: BENTONİT KİLİ (bağlayıcı), ÇİĞ SARIMSAK (canım; mantar, candida, maya avcısı), AKTİF KÖMÜR TOZU (bağlayıcı), KEKİK YAĞI, KEMİK SUYU-SEBZE SUYU-BİTKİ ÇAYI ÜÇLÜSÜ, TARÇIN. Hepsi kuvvetli, doktora danışmadan “sürekli” kullanılmamalı. Söylememe gerek yok da söyleyeyim.
